Chỉ số CPI là gì, ý nghĩa của nó ra sao, công thức tính thế nào?

Việc tính toán chính xác chỉ số giá tiêu dùng đối với một quốc gia đang phát triển là việc làm rất quan trọng nhằm khẳng định kinh tế có lạm phát hay không? Từ đó có các bước kế hoạch khống chế lạm phát phù hợp.

Vậy bạn đã biết chỉ số giá tiêu dùng CPI là gì? Cũng như cách xác định chỉ số này chưa? Nếu chưa nắm rõ theo dõi ngay bài viết sau của VNCash24h nhé!

Chỉ Số CPI Là Gì?

CPI là viết tắt của cụm từ tiếng Anh: Consumer Price Index, có nghĩa là chỉ số giá tiêu dùng. Đây là chỉ số dùng để đo lường mức giá trung bình của giỏ hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng mua.

Hiểu theo cách khác, chỉ số giá tiêu dùng là chỉ số phản ánh về mức thay đổi tương đối về giá của hàng tiêu dùng theo thời gian và được tính bằng phần trăm (%). Chỉ số CPI chính là chỉ tiêu được sử dụng phổ biến nhất để đo lường mức giá và sự thay đổi của mức giá, thường gọi là lạm phát.

Ví dụ: Mức giá của các giỏ hàng và dịch vụ gồm: gạo, thịt, cá, hàng may mặc, xăng dầu, vật liệu xây dựng, điện, nước… CPI sẽ đo lường mức giá trung bình của các mặt hàng tiêu dùng này mà người tiêu dùng chi trả trong một khoảng thời gian xác định.

Trong nền kinh tế vĩ mô, chỉ số CPI sẽ đo lường chi phí trong các lĩnh vực sau đây:

• Thực phẩm và đồ uống
• Nhà ở
• Quần áo
• Phương tiện vận chuyển
• Giáo dục và truyền thông
• Giải trí
• Dịch vụ y tế
• Hàng hóa và dịch vụ khác

Đặc Điểm Và Ý Nghĩa Của Chỉ Số CPI

Đặc Điểm Của Chỉ Số CPI

CPI có 1 số đặc điểm như sau:

• Chỉ số giá tiêu dùng đo lường sự thay đổi trung bình về giá theo thời gian mà người tiêu dùng trả cho một giỏ hàng hóa và dịch vụ.
• CPI là thước đo lạm phát được sử dụng rộng rãi nhất, theo ủy quyền hay về hiệu quả của chính sách kinh tế của chính phủ.
• Số liệu thống kê CPI bao gồm các chuyên gia, người lao động tự do, người nghèo, thất nghiệp và người về hưu trong nước nhưng không bao gồm dân cư không ở vùng đô thị hoặc nông thôn, gia đình nông dân, lực lượng vũ trang, người phục vụ trong tù và những người trong bệnh viện tâm thần.
• CPI-W đo Chỉ số giá tiêu dùng cho người có thu nhập từ lương đô thị và nhân viên văn thư trong khi CPI-U là chỉ số giá tiêu dùng cho người tiêu dùng thành thị. 

Ý Nghĩa Của Chỉ Số CPI

Trong nền kinh tế, chỉ số CPI có ý nghĩa quan trọng, thể hiện rõ qua các ý sau:

• CPI là một chỉ tiêu tương đối, phản ánh xu thế và mức độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ dùng trong sinh hoạt của dân cư và các hộ gia đình. Đấy là lý do CPI được sử dụng để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi chỉ số CPI tăng thì việc mức giá trung bình tăng và ngược lại.
• Sự biến động của chỉ số CPI có thể gây ra lạm phát hoặc giảm phát, từ đó làm suy sụp cả một nền kinh tế. Một khi nền kinh tế rơi vào tình trạng giá cả tăng tới mức không thể kiểm soát thì lạm phát sẽ trở thành siêu lạm phát.
• Chỉ số CPI có vai trò cơ bản và quan trọng nhất chính là thước đo của lạm phát. Bởi vậy mà CPI được sử dụng phổ biến nhất với vai trò này.
• CPI cung cấp những thông tin về sự thay đổi giá cả trong nền kinh tế quốc gia đối với chính phủ và cũng cung cấp thông tin cho doanh nghiệp, lao động và các nhà đầu tư về những sự thay đổi giá cả. Từ đó các đối tượng này có những hoạch định cụ thể cũng như các quyết định kinh tế phù hợp.
• CPI góp phần vào sự điều chỉnh các thành phần trong nền kinh tế đất nước. Thông qua các nghiên cứu về chỉ số giá tiêu dùng, chính phủ một quốc gia sẽ có các chính sách điều chỉ giá cả, từ đó phòng tránh lạm phát xảy ra.
• CPI là công cụ để điều chỉnh giá trị đồng đô la Mỹ. Đô la Mỹ là đồng tiền được lưu thông tại nhiều nước trên thế giới. Giá trị của đồng đô la tăng hay giảm sẽ quyết định trực tiếp đến giá trị và sản phẩm của rất nhiều quốc gia đặc biệt là các sản phẩm xuất nhập khẩu. Việc tăng, giảm giá trị của đồng đô la sẽ được ổn định nhờ chỉ số CPI của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Theo đó, khi giá đô la tăng, sức mua của đồng đô la sẽ giảm gì giá trị sản phẩm đã tăng lên so với lúc cơ sở.
• Chỉ số CPI giúp điều chỉnh chi phí sinh hoạt và an sinh xã hội. Theo đó, chỉ số giá tiêu dùng sẽ được sử dụng để điều chỉnh mức lương bằng việc nghiên cứu về chi phí sinh hoạt mà người lao động bỏ ra. Thậm chí các nguồn lợi được hưởng từ an sinh xã hội cũng sẽ được xem xét qua chỉ số CPI nhằm mục đích ngăn chặn tự do lạm phát trong thuế xuất.

Cách Tính Chỉ Số CPI

CPI được xác định chi tiết cụ thể theo các bước sau:

Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa

Bằng cách điều tra, nghiên cứu sẽ xác định được những loại hàng hóa, dịch vụ tiêu biểu mà người tiêu dùng điển hình mua.

Bước 2: Xác định giá cả

Tiến hành thống kế giá của các loại mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng hóa cố định tại mỗi thời điểm.

Bước 3: Tính chi phí mua giỏ hàng hóa, dịch vụ

Sử dụng giá cả tương ứng của mỗi mặt hàng trong giỏ hàng hóa nhân với số lượng và tổng tất cả các kết quả lại để có tổng chi phí bằng tiền

Bước 4: Tính chỉ số tiêu dùng CPI cho các năm

Tính chỉ số tiêu dùng CPI cho các năm theo công thức sau:

Trong đó:

• CPTt: chỉ số giá tiêu dùng trong thời kỳ t
• Pi: Giá mặt hàng tiêu dùng thứ i/nhóm hàng i
• Qi: Lượng hàng tiêu dùng thứ i/nhóm hàng i

Bước 5: Tính tỷ lệ lạm phát

Tính tỷ lệ lạm phát theo công thức sau:

Dễ hiểu hơn thì công thức tính lạm phát sẽ là:

Chỉ số lạm phát = 100 x (CPI năm cần tính – CPI năm cơ sở) / CPI năm cơ sở

Trên đây là 5 bước cơ bản bạn có thể áp dụng để tính toán được chỉ số giá trị tiêu dùng CPI của các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu. Sự biến động của CPI ảnh hưởng rất nhiều tới nền kinh tế chung nên việc tính toán, phân tích kỹ càng chỉ số này là vô cùng cần thiết.

Ví dụ áp dụng cách tính CPI:

Một giỏ hàng hóa gồm trứng vịt lộn và trứng gà.

Chọn năm 2019 làm năm cơ sở. Mức giá của giỏ hàng hóa như sau:

• Trứng gà : 1000 VNĐ/quả
• Trứng vịt lộn: 2000 VNĐ/quả

Hiện tại là năm 2021, giá bán giỏ hàng này như sau:

• Trứng gà: 1500 VNĐ/quả
• Trứng vịt lộn: 3000 VNĐ/quả

Nếu bạn mua 100 quả trứng vịt lộn và 50 quả trứng gà thì CPI của giỏ hàng hóa này sẽ được tính như sau: CPI = [(50 x 1500 + 100 x 3000) / (50 x 1000 + 100 x 2000)] x 100 = 150

Các Vấn Đề Khi Tính Toán Chỉ Số CPI

Khi tính chỉ số CPI sẽ có rất nhiều vấn đề liên quan xảy ra, do đó bạn cần phải dự trù trước một vài điều. Có thể là:

• CPI có khả năng phản ánh mức hơn so với thực tế. Chẳng hạn 1 sản phẩm hay dịch vụ được chọn cho vào giỏ hàng hóa cố định có xu hướng tăng giá nhanh hơn các mặt hàng khác. Khi đó người tiêu dùng sẽ có xu hướng tiêu dùng ít hơn và chuyển đổi sang mặt hàng khác. Nên chỉ số CPI có thể sẽ cao hơn so với thực tế.
• CPI không thể hiện sự xuất hiện của những mặt hàng mới trên thị trường
• CPI không thể hiện sự thay đổi chất lượng hàng hóa
• CPI không phải ánh chi tiết chỉ số giá tiêu dùng của tất cả các đối tượng tiêu dùng
• CPI không xác định các yếu tố về môi trường và xã hội
• CPI không đo lường những khía cạnh ảnh hưởng đến mức sống của người dân

Tác Động Của Chỉ Số CPI Đến Nền Kinh Tế

Hiện nay, chỉ số CPI tăng hay giảm đều có những tác động đối với nền kinh tế của một quốc gia. Cụ thể:

• Khi chỉ số CPI tăng: Nếu chỉ số giá tiêu dùng CPI tăng có nghĩa là giá cả của các loại mặt hàng tiêu dùng sẽ tăng. Điều này tác động mạnh mẽ đến đời sống sinh hoạt của người tiêu dùng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Giá cả tăng khiến cuộc sống của họ có thể trở nên khó khăn và vất vả hơn. Từ đó khiến chi phí chi tiêu sinh hoạt tăng lên dù tiền lương, tiền công lao động vẫn không tăng.
• Khi chỉ số CPI giảm: Nếu chỉ số CPI giảm có nghĩa là giá cả của các hàng hóa trong giỏ hàng tiêu chuẩn sẽ giảm. Lúc này chi phí cho hoạt động tiêu dùng sẽ giảm. Nếu giả thiết mức thu nhập của người lao động không đổi trong trường hợp này chi phí sinh hoạt của những đối tượng này cũng ổn định và mức sống của họ cũng sẽ nâng cao hơn.

Hạn Chế Của Chỉ Số CPI

Bên cạnh ưu điểm, chỉ số giá tiêu dùng CPI vẫn tồn tại một số hạn chế nhất định như sau:

• Chỉ số CPI không áp dụng cho tất cả các nhóm dân cư. Theo đó, chỉ số giá tiêu dùng chung của một nước không thể phản ánh chi tiết chỉ số giá tiêu dùng của thành thị so với nông thôn.
• Chỉ số CPI không đưa ra được những ước tính chính thức cho một số bộ phận nhỏ trong dân cư
• Chỉ số CPI không đo lường được các khía cạnh ảnh hưởng đến mức sống dù nó đo lường cho chi phí sinh hoạt có điều kiện
• Chỉ số CPI không xác định các yếu tố về xã hội và môi trường.
• Chỉ số CPI giữa hai khu vực chênh lệch nhau không phải lúc nào cũng phản ánh giá cả của sản phẩm giữa hai khu vực đó. Tức là một khu vực có chỉ số giá tiêu dùng cao không có nghĩa là giá thành sản phẩm ở đó cao hơn các khu vực khác

Chỉ Số CPI Và Lạm Phát Có Sự Liên Quan Gì?

Như đã nói, chỉ số CPI được xem là một công cụ dùng để đo tỷ lệ lạm phát của mỗi quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Cho nên hai yếu tố này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Theo đó:

• Sự biến động của chỉ số CPI sẽ giúp doanh nghiệp xác định được tỷ lệ của sự lạm phát là tăng hay giảm. Lạm phát có tăng hay giảm cũng đều có những tác động tiêu cực đến nền kinh tế của mỗi quốc gia.
• Khi giá cả tăng không thể kiểm soát được thì lạm phát sẽ trở thành siêu lạm phát khiến đồng tiền mất giá, nền kinh tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tổng Kết

Trên đây là các thông tin chi tiết về chỉ số giá tiêu dùng CPI là gì? Để từ đó bạn có thể tham khảo. Có thể thấy được rằng chỉ số CPI vô cùng quan trọng trong việc đánh giá nền kinh tế của một quốc gia.

Vì vậy việc phân tích, tính toán CPI là điều vô cùng cần thiết để có cuộc sống ổn định, đảm bảo khả năng vận hành cho quốc gia và cả các doanh nghiệp.

Xem thêm:

PCI là gì? Ý nghĩa của chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh

Smart Goal là gì? Tầm quan trọng và ý nghĩa của mục tiêu

P&L là gì? Nó có ý nghĩa thế nào trong kinh doanh?

Chi phí cơ hội là gì? Cách vận dụng như thế nào?

Tăng trưởng kinh tế là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế

Bài viết được biên tập bởi: Vncash24h.com